Kuluçka Dönemi – Virüsün Bulaşması
Bir erkeğin başından kasık bölgesine kadar gösterilen bir illüstrasyonda, sarı oklar ve parçacıklar virüsün solunum damlacıkları, kesikler veya cinsel temas yoluyla giriş noktalarını gösteriyor.
Lokal Replikasyon ve Yayılma
Virüs başlangıç enfeksiyon bölgelerinden lenf düğümlerine yayılır ve burada çoğalmaya başlar.
Erkek figürünün illüstrasyonunda lenf düğümleri ve vücut sistemleri gösteriliyor.
Lenf Düğümlerinin Şişmesi
Bu durum lenfadenopatiye, yani boyun, kasık veya koltuk altı çevresindeki lenf düğümlerinin şişmesine neden olur. Bu, mpox’un ayırt edici bir özelliğidir.
Şişmiş ve kırmızı hale gelen lenf düğümleri illüstrasyonda gösteriliyor.
Kana Girme
Sonraki aşamada virüs kana girer ve daha geniş yayılmasını sağlar. Bu süreç viremi olarak adlandırılır.
Kan dolaşım sistemi illüstrasyonda gösterilmektedir.
Dış Belirtiler ve Patlama Aşaması
Organlara Yayılma
Virüs bademcikler, dalak, karaciğer ve kolon gibi organlara girerek ikincil bir viremi dalgası yaratır ve akciğerler, böbrekler, bağırsaklar ve cilt gibi daha büyük organlara yayılır.
Enfekte organlar üzerinde sarı renkli bir gölgeleme illüstrasyonda belirginleşiyor.
Fiziksel Belirtiler
Ateş, üşüme, baş ağrısı, kas ağrıları, sırt ağrısı ve enerji düşüklüğü gibi belirtilerin yanı sıra boğaz ağrısı, tıkanıklık ve öksürük gibi solunum semptomları da görülebilir. Ayrıca kanlı dışkı, rektal ağrı veya kanama gibi rektal belirtiler ortaya çıkabilir.
İllüstrasyonda erkeğin vücudu, kızarıklık veya ateş yaşanabilecek bölgelerde kırmızıya boyanmış olarak gösteriliyor.
Döküntülerin Gelişimi
Macul: Kırmızı ve düz lekeler ciltte, ağız, genital veya anorektal bölgeler gibi alanlarda görünmeye başlar.
İllüstrasyonda bu döküntüler belirtiliyor.
Papul: Macullar hafifçe kabararak ciltte küçük şişkinlikler oluşturur.
Döküntüler hafif şişmiş olarak illüstrasyonda gösteriliyor.
Vezikül: Papuller şeffaf sıvı dolu kabarcıklara dönüşür.
Kabarcıklar beyaz, irinle dolu hale gelir.
Püstül: Püstüller, keskin şekilde yükselmiş, sıvıyla dolu derin lezyonlara dönüşür. Bunlar 5-7 gün boyunca sürer.
Püstüller illüstrasyonda büyüyerek sıvı ile doluyor.
Umbilikasyon: Püstüllerin ortasında bir çökme meydana gelir, bu aşamada lezyonlar ağrılı ve kaşıntılıdır.
Ortası çökmüş lezyonlar illüstrasyonda gösteriliyor.
İyileşme Aşaması
Lezyonlar kurumaya başlar ve kabuk oluşturur. Bu kabuklar yaklaşık bir hafta boyunca kalır.
İllüstrasyonda irinleri boşalmış ve iyileşmeye başlayan lezyonlar görülüyor.
Kabuklar nihayet düşer ve ciltte renk değişikliği ve çukurlaşmış izler bırakır. Tüm kabuklar düştükten ve taze deri oluştuğunda, kişi artık bulaşıcı değildir.
Mpox’un Kökeni ve Yeni Salgınlar
Mpox, eski adıyla maymun çiçeği, 1970’ten bu yana Afrika’nın bazı bölgelerinde halk sağlığı sorunu olmuş, ancak 2022 yılında uluslararası olarak yayılana kadar küresel ölçekte fazla dikkat çekmemiştir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), bu nedenle bir küresel sağlık acil durumu ilan etmiş, bu ilan 10 ay sonra sona ermiştir.
2023’te ortaya çıkan yeni bir virüs türü, Clade Ib, DSÖ’nün ağustos ayında yeni bir sağlık acil durumu ilan etmesine yol açtı. Bu, Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ndeki en kötü salgından kaynaklanıyordu ve komşu ülkelere yayıldı.
Virüsün Mutasyon Hızı ve Adaptasyonu
Mpox virüsü genellikle yavaş mutasyona uğrayan bir yapıdayken, son salgınlardaki Clade Ib türünde insan adaptasyonunu gösteren APOBEC3 mutasyonları tespit edilmiştir. Bu mutasyonlar, virüsün evrim hızını artırabilir.
Fred Hutchison Kanser Merkezi’nde virüs evrimini inceleyen Dr. Miguel Paredes, bu mutasyonların beklenenden daha hızlı bir değişime işaret ettiğini belirtiyor.
Bulaşma Yolları ve Önleme
Mpox, esas olarak yakın fiziksel temasla bulaşır. Geçmişte enfekte hayvanlarla temas yaygın bir bulaşma yoluyken, son yıllarda insandan insana bulaşan vakalar artmıştır. Özellikle 2022’de cinsel temasla yayılım dikkat çekmiştir.
Mpox salgınlarını durdurmak için:
• Semptom gösteren hastaların izole edilmesi,
• Temas takibi yapılması,
• Aşılama ve hijyen önlemleri uygulanması gerekir.
Aşılar Afrika’da ancak Ekim 2024’te kullanıma sunulmuş, Kongo’da geçen ay uygulanmaya başlanmıştır.
Reuters