Dolar neden yükselir, neden düşer? Doların tarihi

Kur dalgalanmaları son günlerde gündemde oldukça fazla yer kaplayan bir konu. Döviz kurlarının son derece hareketli olduğu bugünlerde en fazla merak edilenlerden biri de döviz kuru fiyatlarının hangi değişkenlere bağlı olarak yükseldiği. Tüm gözler dolar kurundaki artışta ve düşüşte. İnsanlar google'da en çok; dolar neye göre yükselir? Dolar neden düşer? Dolar neye göre düşer? Doların düşme nedeni nedir? Doların yükselme nedeni nedir? FED nedir? FED kararları piyasayı nasıl etkiler? Doların kullanımı ne zaman başladı? Dolar ilk ne zaman kullanıldı? Piyasaya Karşılıksız Dolar Sürülmesi Nasıl Ortaya Çıktı? Dolarda Arz-Talep Dengesi nedir?  Ülkenin Dolar Rezervleri Neye Göre Belirlenir? Dolar Ne Zaman Yükselir? sorularının cevaplarını aratıyor. İşte tüm detaylar.

Dolar Neye Göre Yükselir, Neye Göre Düşer?

Döviz kurunu etkileyen başlıca unsurlar; FED kararları, IMF, Uluslararası ticaret, cari açık, para birimine olan arz-talep, enflasyon değişimleri, ekonomik ilişkiler, yurt içi ve yurt dışı faiz oranları, turizm ve dış ilişkiler olarak tanımlanabilir.

Bir ülkenin ithal ettiği ürün kalemi ve hizmetlere ödediği miktar, ihraç ettiği mal ve hizmetlere ödediği miktarı aşıyor ise cari açık oluşur. Ülkede cari açığın oluşması döviz kurlarının artması demektir. Ayrıca Dövizin ve doların yükselmesinin onlarca nedeni vardır. Yazımızın devamında bu maddeleri ayrıntıları ile inceledik.

Doların Yaygın Kullanımı Nasıl Başladı?

Piyasalarda dolar hakimiyeti 1945‘li yıllarda yani 2. Dünya savaşı döneminde imzalanan Bretton Woods anlaşması maddeleri ile başladı. Bu anlaşma sonucu şu gelişmeler yaşandı:

Dünya üzerinde kullanılan bütün döviz ürünlerinin dolara endekslenmesi
Doların altın karşılığında endekslenmesi
Bu kararlar sonucunda "Amerikan yüzyılı" adı verilen süreç başladı.

FED Nedir?

Amerika Birleşik Devletleri’nde 1913’te Federal Reserve yasası ile başlayan bir sistemdir. İçinde pek çok bankanın yer aldığı bu sistem, bankaların genel organizasyonu olarak da nitelendirilir.

Amerika’da yaşanan ve 1930’lu yıllar süresince devam eden Büyük Buhran döneminde, paranın değer kaybetmemesi için alınan önlemlerden bazıları da FED’e tanınan yetkilerdir. Bu çerçevede, FED hükümet denetiminde olmaksızın kendi kararlarını alan bir kuruluş haline geldi ve kriz sonrasında FED’in olanakları arttırıldı.

FED’in Görev Tanımı Neleri Kapsar? 

FED’in görev tanımı kapsamında aşağıdaki 2 önemli misyon yer alır: 

Piyasaya sıcak para girişi yapılması ve kullanıdırılacak kredi oranları ekonominin durumunu değerlendirerek kararlaştırmak.
Problemsiz ve güvenilir bankacılık felsefesini geliştirmek ve yaymak. Bahsettiğimiz bu görevler FED’in temel misyonlarıydı. Ancak bunları gerçekleştirebilmek için büyük bir yasal güce sahip olması gerekiyordu. Buhran döneminde verilen ve sonrasında arttırılan FED’in yetkilerinden biri olan otonom olma özelliği ise mutlak bir özelliktir. 

FED Kararları Piyasayı Nasıl Etkiler?

Amerika Birleşik Devletleri’nin para politikası ile ilgili tüm kararlar FED aracılığıyla verilir. Bu anlamda, döviz ürünlerinin de dolara endeksli olması sonucu FED’in alacağı bütün kararlar dünya para politikasını ve bunun yanı sıra faiz kararlarını, ülkelerin iç politikası ve konjonktürüne de göre pozitif ya da negatif etkileyebiliyor.

Piyasaya Karşılıksız Dolar Sürülmesi Nasıl Ortaya Çıktı?

1971 senesinde dönemin Amerika başkanı Nixon, Bretton Woods anlaşmasını iptal etti, Milton Friedman ve Friedrich Hayek’in liderliğinde neo – liberal borç anlayışını benimsedi.

Bu anlayışa ek olarak tüm dünyada tüketim serbest ekonomisinin, ekonomik güç ve kaynaklara olan taleplerini karşılamak için karşılıksız dolar basımına başlandı.

Dolarda Arz-Talep Dengesi nedir?

Talep, bir mal ya da hizmete olan ilginin artması sonucu oluşur ve bu da o mal ya da hizmetin değerini arttırır. Tüm tüketim mallarında olduğu gibi, para birimleri ve borsalar için de bu geçerlidir. Dolayısıyla dolar da bu kural kapsamında değerlenir ya da değer kaybeder. Doların fiyatı artıyorsa talep artmıştır. Bu noktada yatırım yapma yönelimlerinin de arttığını söyleyebiliriz.  

Ne kadar çok dolar alımı yapılırsa piyasada o kadar az dolar bulunacak ve bu yüzden doların değeri artacaktır. Eğer alım yapılan dolar oranında ülke piyasasına dolar girişi oluyorsa doların fiyatı artmaz.

Ülkenin Dolar Rezervleri Neye Göre Belirlenir?

Dolar rezervi dolar fiyatını belirleyen ana unsurlardan biridir. Yani bir başka adıyla ülke piyasasındaki dolar miktarıdır. Bir ülkenin dolar rezervlerinin fazla olmasının yalnızca 3 yolu mevcuttur.

Bunlar:
Yabancı yatırımcının para girişi yapması
Turizm sektörünün büyük olması 
İhracat ile elde edilen gelir oranının fazla olması
Bu konularda bir denge hakimse dolar ülkede yükselmeyip sabit bir değer aralığında kalır. Elbette bu maddelerin alt başlıkları ekseninde de döviz kurları dalgalı ya da istikrarlı olabilir. 

Dolar Ne Zaman Yükselir?

Ülke sınırları içindeki dolara olan talep, ülke içindeki dolar oranından yüksek ise dolar yükselir.
Yabancı yatırımcıların yatırım yapmaması, mevcut yatırımcının çıkış yapması sonucunda doları yükselir.
Siyasi konjonktür ve problemler doların yükselme nedenleri arasındadır.
Turizm gelirinin azalması doların düşmesine sebep olur.
Eğer üretim az ise ve bir ülke ihtiyaçlarını dışarıdan satın alarak elde ediyorsa dolar sabit bir grafikte seyretmez, yükselir.   
Dolar fiyatını belirleyen arz ve talep neye göre azalıp artar?
Dolar fiyatını belirleyen değişkenler aşağıda “Ceteris Paribus” varsayımı altında değerlendirilmiştir.

CDS primi: Ülke CDS priminin az olması ülkeye olan güveni yükseltir. Ülkeye güven arttığında fon girişi gerçekleşir. Fon girişi de dolar fiyatında düşüş meydana getirir.

Doğrudan ya da dolaylı yatırımlar: Doğrudan ya da dolaylı yatırımların yapılması ülkeye döviz girişi sağlar ve dolar fiyatında düşüş meydana gelir. 

Dünya ekonomik ve siyasi durumu: Dünya ekonomik ve siyasi olarak iyi durumda ise ülkeye para girişi daha kolay olur ve dolar fiyatında azalma meydana gelir.

Ekonomik kriz öngörüsü: Ekonomik kriz beklendiği dönemlerde dolara gösterilen talep artar, bu yüzden dolar fiyatı artar.

Enflasyonist baskı: Bir ülkede enflasyon çok yüksekse yani enflasyonist baskı mevcut ise o ülkede ulusal paraya olan güven azalır ve ülke vatandaşları dolar taleplerini arttırırlar, bu nedenle dolar fiyatında yükseliş beklenir.

Fed faiz kararı: Fed faiz oranını yükseltirse dolar fiyatında artış beklenir.

İhracat ve İthalat: Ülkede ihracat oranı artarsa ülkeye döviz girişi artar ve dolar fiyatında düşüş meydana gelir. İthalatta artış fazla ise ülke dışına döviz çıkar ve döviz fiyatında artış oluşur.

IMF ve benzeri kredi veren kuruluşlar: IMF ve benzeri kredi kullandıran kuruluşlardan finansal kaynak alındığı zaman dolar fiyatında düşüş tahmin edilir.

Kredi derecelendirme kuruluşlarının verdiği notlar: Kredi derecelendirme kuruluşlarının ülke için olumlu kararlar vermesinden ötürü ülkeye fon girişi olur ve bu çerçevede dolar fiyatında düşüş meydana gelir.

Makroekonomik göstergeler: Bir ülkede makroekonomik göstergelerin pozitif olması o ülke ekonomisine olan güveni arttırır ve ülkeye fon girişi olur, bunun sonucunda dolar fiyatında düşüş meydana gelir.

Merkez bankası bağımsızlığı: İster gelişmiş ülkelerde ister gelişmekte olan ülkelerde olsun, merkez bankalarının tam bağımsızlıklarından söz etmek zordur. Merkez bankasının bağımsız olması ise ülkeye olan güveni arttırır ve ülkeye döviz girişi yapılır. Döviz girişi nedeniyle dolarda düşüş olur.

Şeffaflık: Ülke ekonomisinin şeffaf olması, ülkeye olan güveni tazeler ve ülkeye fon girişi sağlanır. Ülkeye fon girişi ile dolar fiyatında azalma beklenir.

Siyasi kriz tahminleri: Siyasi kriz öngörüldüğü dönemlerde dolara gösterilen talep artar, bu sebeple dolar fiyatı yükselir.

Turizm kazancı: Ülkenin turizm gelirleri yükselirse dolarda düşüş olur.

Yurt dışı işçi kazançları: Yurt dışında çalışan vatandaşlardan ülkeye para girişi gerçekleştiğinde dolar fiyatında azalma beklenir. 

Yurt içi faiz oranları: Yurt içinde faiz oranının azaltılması dolar fiyatını yükseltir.

Riski en düşük yatırım araçları konusunda bilgi almak isterseniz içeriğimize göz atabilirsiniz.